کتاب حاضر کتابی آموزشی است و تلاش شده شرایط یک کتاب آموزشی در آن مراعات گردد؛ مطالب به صورت درس درس با ترتیب منطقی و زبان ساده آموزشی تدوین گردیده و برای فهم یک مطلب نیازی به مطالب آینده کتاب یا توضیحات کتابی دیگر نمی باشد.

در میان کتب موجود کمتر کتابی وجود دارد که مخاطب اصلی آن نسل جوان (اعم از دوره دبیرستان و دانشگاه) باشد. در این مجموعه مخاطب اصلی جوانان درسخوان و کوشا در دوره دوم دبیرستان و دانشگاه است ولی با توجه به نحوه تنظیم مطالب )که در ادامه بدان اشاره خواهد شد( برای دوره اول دبیرستان و نیز برای عموم خوانندگان نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد.

عموم کتب آموزشی عقاید تک سطحی بوده و از مطالب جنبی و مطالعات افزوده خالی است و حد اکثر نشانی منابعی بیشتر برای مطالعه بیان شده که غالبا به علت در دسترس نبودن مورد مراجعه قرار نمیگیرد. به همین جهت این کتابها نمیتواند استعدادهای مختلف را در یک مقطع درسی واحد قانع نماید، چه رسد به مقاطع درسی گونا گون. در این مجموعه برای اینکه کتاب بیشتر قابل استفاده باشد، مطالب کتاب در چند سطح تنظیم شده است. متن اصلی کتاب بخش سادهتر کتاب است و برخی از مطالبی که در چهارچوبها آمده است، کمی پیچیده تر میباشد و برای سطوح بالاتر مفید میباشد و در پایان درسها مطالب یا منابعی با عنوان «بیشتر بدانیم» آمده است که مشکلتر و گاه کمی تخصصی میباشد. از این رو کتاب در سطوح مختلف قابل استفاده است. برخی از درسها هم که کمی سنگینتر بوده که در مقدمه هر جلد آن دروس مشخص شدهاند تا فقط در فضاهایی که سطح علمی بالاتری دارند تدریس شود.
اساتیدی که کتاب را تدریس میکنند باید به حسب سطح مخاطبان و فرصت درس تصمیم بگیرند که چه بخشهایی از کتاب را و در چه حد تدریس کنند و در صورت کشش کلاس میتوانند تمام بخشهای مطالعه بیشتر و مطالبی را که در چهارچوب ها آمده نیز در کلاس تدریس نمایند.

متن کتب آموزشی عموما مختصر و مندمج است و بدون تدریس قابل فهم نیست و حتی گاه پس از تدریس هم با گذشت زمان غیرقابل فهم می شود. این مجموعه در اصل به عنوان کتاب آموزشی و برای تدریس تنظیم شده است ولی به دو جهت متن آن کاملا ّمفصل و مشروح است:

الف) برای آنکه در صورت نیاز، قابلیت استفاده به عنوان یک متن خودخوان را نیز داشته باشد. کسانی که پیشینه مطالعاتی در زمینه مسایل اعتقادی دارند، به راحتی میتوانند از این مجموعه به عنوان یک متن خودخوان استفاده نمایند.

ب) برای آنکه دانش آمــوزان بعد از درس گرفتن این مجموعه، آن را به عنوان یک متن مرجع نگهداری کنند و اگر پس از گذشت زمان مراجعه جدیدی به آن داشتند بتوانند به راحتی با پیام متن ارتباط برقرار کرده و هرگاه در موضوعات اعتقادی با سؤالی برخورد نمودند از آن استفاده نمایند.

غالب کتب عقاید تحت تأثیر تاریخ گذشته دانش کلام به مباحثی میپردازند که مورد نیاز زندگی یک انسان عادی نیست و فقط در فضای تخصصی کلام مفید واقع میشود ولی محتوای درس ًهای این مجموعه کاملا نیاز محور است. تلاش شده به مباحثی پرداخته شود که یک مسلمان برای حرکت به سوی خدا و بهرهمندی از مزایای معنوی دین، در گام اول باید از آن مطلع باشد. از این رو، از بسیاری از مسایلی که ریشه در تاریخ علم کلام داشته ولی اولویتی برای عموم ندارد در این کتاب سخنی به میان نیامده و بحثهایی چون «کلام باری»، »حسن و قبح عقلی»، «ارکان ایمان»، «منزله بین المنزلتین» و... در این مباحث وجود ندارد و در عوض بسیاری از مباحثی که در کتب کلامی معمولا مطرح نمیشود ولی تأثیر زیادی در سعادت انسانی دارد، همچون مباحث اثبات وجود عالم غیب، ولایت تکوینی، خصوصیات عالم معاد و... در این مجموعه مورد بحث قرار گرفته است.

کتب آموزشی موجود علم کلام با توجه به نیاز نسل فعلی تدوین نشده است ولی محتوای مباحث این مجموعه کاملا زمان محور بوده و برای انتخاب موضوعات این مجموعه به نیازهای روز و شبهات متداول در زمان حاضر نظر شده است. بحثهائی چون: نظریه تکامل، بیگ بنگ، اســلام و خشونت، اسلام و حقوق مرد و زن و... بر اساس نیاز فطری یک انسان اولویتی ندارد ولی چـون در شرایط فعلی کانون توجه اسلام ستیزان قــرار گرفته و نسل جوان به دانستن آن نیازمندند، در این مجموعه مورد بحث قرار گرفته است. با توجه به همین نکته برخی از بحثها که در کتابهای اصول عقاید پیشین بر اساس نیاز زمانهای گذشته مطرح میشد و امروزه کاربرد مهمی ندارد ، چون بحث از اصول مارکسیست در این مجموعه مطرح نشده است.

عموم کتب آموزشی، عقاید عمیق و معارف بلند قرآن کریم را بیان نمیکند و گاه فقط به گزارش مسایلی بسیار سطحی و ساده بسنده می نماید. اما محتوای مباحث این مجموعه بر اساس قرائت دقیق و عمیق دین مقدس اسلام تدوین گشته است. روشن است که در مسایل اعتقادی نیز همچون دیگر دانشها باید به متخصصترین و عالمترین دانشمندان آن فن مراجعه نمود و عقل و شرع مراجعه به غیر اعلم را در این باب روا نمی دانند. از این رو و در راستای رهنمودهای حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیه الله العظمی خامنهای مدظله العالی محور تدوین مباحث، آرای عارف کامل و مفسر گرانقدر و حکیم متأله مرحوم حضرت علامه طباطبائی قدس سره قرار گرفت که به اعتراف همگان در مسایل اعتقادی در دوره اخیر عالمترین و خبرهترین شخص در این مباحث بوده و به حقیقت جامع میان شرع و عقل و شهود می باشند.

در کنار آثار علامه طباطبائی، از آثار شا گردان بارزشان چون مرحوم آیه الله شهید مطهری، مرحوم علامه حسینی طهرانی، حضرت علامه حسن زاده آملی، حضرت آیه الله جوادی آملی، حضرت آیه الله مصباح یزدی و نیز از آثار دیگر بزرگان نیز به مناسبت استفاده شده و در مواردی که عبارتی روان و ساده از این بزرگان در دست بوده عین عباراتشان در کتاب نقل شده است.
محور قرار گرفتن آرای مرحوم علامه طباطبائی سبب شده که محتوای این کتاب نمایانگر قرائتی عمیق از قرآن کریم و دین مقدس اسلام باشد که میتواند گوشههایی از عظمت آن را نشان دهد و به همین جهت توحید و ولایت و معادی که در این مجموعه عرضه شده از افقی بلندتر از برخی از آثار مشابه برخوردار است.

از مهمترین نکات در آموزش مسایل اعتقادی ساده سازی مفاهیم و استفاده از مثال است. معمولا انجام این مهم در تدریس بر دوش استاد میباشد و چون توانایی ســاده ســازی این مباحث نیاز به سابقهای طولانی در تدریس دارد، متاسفانه مدرسان عقاید در تبیین مفاهیم عقلی و معرفتی غالبابا مشکل مواجه میشوند. از مزایای کتاب حاضر این است که سعی شده در متن و چهارچوبهای کتاب در حد توان از توضیح مطالب با زبان تمثیل مدد گرفته و در ساده سازی مفاهیم پیچیده بار را از دوش اساتید کاسته و نقش قابل توجهی را افاده نماید.

اهمیت مباحث اعتقادی این است که آثــار خود را در عمل نشان دهد. معمولا در کتب عقاید حلقه های مفقودی میان عقاید و رفتار و عمل وجود دارد و سبب می شود که مطالب به بحثهایی خشک و بی روح و خسته کننده تبدیل گردد. در این کتاب سعی زیادی شده تا این حلقه های مفقود در لابلای مطالب بیان شود و عقاید را به نوعی با عمل پیوند بزند که دانشآموز بعد از درس گرفتن این مباحث واقعا ارتباط قلبی خود را با خداوند و اولیا یافته و بی اعتباری دنیا و عالم حس برایش پدیدار گشته و به عالم معنی گرایش بیابد.

از نقایص برخی از کتب آموزشی عقاید گسستگی مباحث کلامی از متن آموزه های دینی است، برخی از اصطلاحات کتب کلامی با ادبیات دینی مطابق نیست و لذا آموختن آن بدون اشاره به معادلاتش در زبان دین سبب میشود که حتی پس از آموختن کتابهای اصول عقاید، باز هم این اعتقادات در متن زندگی دینی جریان نیابد. دراین مجموعه سعی شده ارتباط محتوای کلامی با ادبیات دینی کاملابرقرار گردد و اذکار و تعابیر قرآنی معادل یک مطلب به تفصیل توضیح داده شود تا این اعتقادات در طی تکرار اذکار شرعی و قرائت قرآن و ادعیه مرور شده و به دل بنشیند.

در سنت کتب درسی حوزه، هر کتاب دارای حواشی و شروحی علمی است که به عنوان منبعی برای مطالعات تکمیلی اساتید قابل استفاده بوده و ظرایف کتاب را توضیح میداد؛ متأسفانه در کتب درسی عقاید جدید چنین نکته مثبتی وجود ندارد. تلاش شده در کنار این دوره، مجموعه ای نیز با عنوان کتاب معلم تدوین شود که نکات و ظرایف محتوا و روش تدریس این دوره را توضیح داده و منابعی را برای مطالعات عمیق تر در اختیار قرار دهد که امید است این مجموعه نیز به زودی منتشر گردد.